اعتماد به نفس عبارت است از احساس درونی که انسان را به هدفش می¬رساند و هیچ مانعی برای رسیدن به مقصود سد نخواهد شد. به عبارت دیگر آن، باور به توانائی¬های خود است به شرطی که از هیچ کوششی فروگذار نکند و از سختی راه ناامید نشود. این اصطلاحی است که به تازگی رایج شده ولی قبلاً از این الفاظ استفاده می¬شده است: عزت نفس، حرمت نفس، احترام به خود، خودباوری، اتکای به نفس و اطمینان به خود.
عنوان: مبانی نظری و پیشینه تحقیق اعتماد به نفس در روانشناسی دین و اخلاق اسلامی
فرمت فایل: word
تعداد صفحات: 200
اعتماد به نفس عبارت است از ارزیابی و ارزشیابی مداومی که شخص نسبت به ارزشمندی خویشتن دارد و در واقع آن نوعی قضاوت شخصی نسبت به ارزشمندی وجودی است و چون صفتی عمومی است و درهمة انسانها وجود دارد بهصورت ثابت و دائمی در حال گذر است. آنچه که باید در بعد روانی اعتماد به نفس مدنظر قرار داد، این است که هرگاه انسان برای رسیدن به هدفی که عزم آن را دارد، از موانع راه و شکستهای احتمالی که ممکن است در بین راه دامنگیر او شود، هراسی نداشته و تسلیم نشود و چون توانستن را باور دارد حتماً به هدف خویش نائل خواهد شد. بنابراین شک و تردید به خود راه ندادن و تسلیم نشدن در برابر سختیها، موانع و شکستها، انسان را به قلههای موفقیت خواهد رساند. برخی از روانشناسان کلام فوق را به این نحو تأیید کردهاند که اعتماد به نفس، همان چیزی است که دربارة خود میاندیشید و احساسی است که دربارة خود دارید. به عبارت دیگر برای تحقق اعتماد به نفس، دو رکن اطمینان به خود و احترام به خویشتن در وجود آدمی ضروری است.[1]
انسان هر قدر که به خود مطمئن باشد، قطعا موانع و ناکامیهایی را تجربه خواهد کرد؛ در حالیکه نباید بگذارد آنها مانع پیشرفت او شوند، باید برخاست و به حرکت ادامه داد. خطری که انسان را تهدید میکند آن است که اگر او با اعتماد به نفس و یا حتی اگر بدون آن نیز باشد و اقدام به کاری نماید که نتیجهای منفی بگیرد، نیروی حرکت او از هم پاشیده شده و از بین میرود. حال کلید رهایی آن است که انسان بداند چگونه محیط خود را در موقعیتی قرار دهد که نسبت به او پاسخ دلخواه دریافت نماید؛ و این بدان معنی است که اقدام به فعالیت باید همراه و توأم با اعتماد به نفس باشد که در مراحل بعدی احساس اعتماد به نفس حاصل شود و در مسیر زندگی جاری شود. زیبایی این فرایند در آن است که خود انسان، پرورش مییابد و نیروی محرک لازم را بهدست میآورد. در نهایت نشاط و رضایتی که حاصل تلاش انسان است در وجودش احساس شده، با ادامة سعی و جدیت در تمام مراحل فعالیت، بر آن خواهد بود که همان احساس رضایت و مسرت دوباره بهدست آید.
چهارم. معناشناسی عزت نفس و اعتماد به نفس
غالباً نظریهها بر این باور هستند که عزت نفس ویژگی دیرپای شخصیت است. به بیانی باید گفت که آن درکی است که فرد از خود دارد. البته این درک با قضاوتهای ارزشی همراه است و دربرگیرندة میزانی از حرمت نفس و خویشتنپذیری است.[2] باید این نکته را اینجا متذکر شد که بر خلاف تصور عدهای، عزت نفس همان خودپنداره نیست؛ زیرا خودپنداره ارزیابی کلی است که فرد از شخصیت خود دارد و یا به عبارتی درکی از خود دارد.[3] تعریف دیگری که در اینجا وجود دارد اینکه آن عبارت است از احساس ارزشمند بودن که این حس از مجموع افکار، احساسها، عواطف و تجربیات انسان در طول زندگی ناشی میشود. تصورات و ارزیابیها و هر تجربهای که از خود داریم، احساس خوشایند ارزشمند بودن یا احساس ناخوشایندی را به ارمغان میآورد. بعضی عزت نفس را مشتمل بر دو جزء میدانند: اول اعتقاد به بافت فرهنگی که زندگی را پر معنا، مهم و پایدار توصیف میکند. دوم اعتقاد به اینکه هر کسی نقش مهمی در آن بافت دارد. البته دانشمندان دیگری هستند که عزت نفس را به معنی «حرمت نفس» و «احساس خودارزشمندی» میانگارند. نتیجه اینکه عزت نفس براساس فاصلة بین خودِ واقعی و خودِ آرمانی ارزیابی میشود.[4] اینجا نکات دیگری را دربارة خودپنداره میطلبد که صحبت از آن، به فصل الگوی اعتماد به نفس در روانشناسی دین موکول میگردد.
مزلو[5] (1970-1908م) معتقد است که همة افراد جامعه به یک ارزشیابی ثابت و استوار از خود یا عزت نفس نیازمند هستند. ارضای نیاز به عزت نفس با احساساتی از قبیل اعتماد به نفس، ارزش، قدرت، لیاقت، کفایت و مفید بودن منتهی میشود. و در مقابل بیاعتنایی به این نیازها موجب احساساتی از قبیل حقارت، ضعف و درماندگی خواهد شد.[6] علاوه بر این آلپورت[7] (1955م) نیز مراحلی را در سیر تکاملی از خود و رسیدن به خویشتن میشمارد. و بعد قائل میشود که شکست از این مراحل به پیدایش مراحل بعدی لطمه میزند. آنها عبارتند از:
1- خود جسمانی،2- تشخیص هویت خود، 3- احترام به خود یا عزت نفس.[8]
در اینجا لازم است به تفاوتهایی که بین مفهوم اعتماد به نفس و عزت نفس وجود دارد اشاراتی بشود. البته داشمندان متعددی این دو مفهوم را یکی دانستهاند ولی با این همه، اعتماد به نفس حس عمومی از نظارت خود و محیط است در حالیکه عزت نفس، بیشتر حس عاطفی از قبولکردن خویش و احساس ارزش خود است. بنابراین اعتماد به نفس میتواند در عزت نفس شرکت داشته باشد، اما ایندو مترادف نیستند.[9] در حقیقت افراد دارای خودِ آرمانی هستند، یعنی تصوری از آنچه که شخص دوست دارد باشد یا داشته باشد. حال اگر بین خودِ واقعی که مشخصات فردی است با خودِ آرمانی هماهنگی داشته باشد، فرد احساس عزت نفس مثبتی خواهد داشت. به عبارت دیگر میزان عزت نفس حاصل نوسان بین ایندو خود است.
[1]- Barry L.Reece Rhonda Brandt, Human Relation Principles and Practices, p.74.
[2]- علی اسلامینسب، روانشناسی اعتماد به نفس، ص42.
[3]- همان.
[4]- بنتالهدی هدایتی و دیگران، «بررسی تأثیر آموزش اسلاممحور به والدین بر عزت نفس»، مطالعات اسلام و روانشناسی، ش 2، ص 120.
[5]- Maslow, A. H.
[6]- همان، ص47.
[7]- Allport, G.
[8]- همان.
[9]- علی اسلامینسب، روانشناسی اعتماد به نفس، ص48.
فهرست مطالب
مفهوم شناسی
الف. الگو
ب. اعتماد به نفس
یکم. تعریف اعتماد به نفس
دوم. چیستی اعتماد به نفس
سوم. مفهومشناسی روان‌شناسانه از اعتماد به نفس
چهارم. معناشناسی عزت نفس و اعتماد به نفس
پنجم. ارکان اصلی اعتماد به نفس
ج) روانشناسیدین
یکم. دین
دوم. روانشناسی
د) اخلاق اسلامی
یکم. معنای لغوی و اصطلاحی اخلاق
دوم. تعریف علم اخلاق
سوم. اخلاق اسلامی
چهارم. اصول نظام اخلاقی اسلام
3- ضرورت و اهمیت
4- تاریخچه و پیشینة تحقیق
یکم. اعتماد به نفس در روانشناسی
دوم. نظرگاه فلاسفه
سوم. اعتماد به نفس در ادیان ابراهیمی
5- روششناسی
اعتماد به نفس در روانشناسی دین
1- شاخصهای فرد دارای اعتماد به نفس
یکم. پذیرش دیگران
دوم. خودگشودگی
سوم. هدفداری
چهارم. وحدت شخصیت
تسلط بر سرنوشت
2- تأثیر خودکارآمدی در رسیدن به اعتماد به نفس
اعتماد به نفس و درمان استرس
مراحل شکلگیریاعتماد به نفس
3- رویکردهای روانشناختی به اعتماد به نفس
یکم. علل ناتوانی و ضعف خودشکوفایی
دوم. نیازهای روانرنجوری
سوم. پیششرطهای خودشکوفایی
چهارم. احترام به خود
پنجم. استتثنا در سلسله مراتب نیازها
ششم. نقش موقعیت در مراتب نیازها
هفتم. ویژگیهای افراد خودشکوفا
4- اهداف اعتماد به نفس
5- روشها و راهکارهای اعتماد به نفس
الف. پایهگذاری اعتماد به نفس در کودکی
ب. راهکارهای دستیابی به اعتماد به نفس در یک نگاه
6- علائم و نشانههای اعتماد به نفس
7- آثار جسمی و روانی اعتماد به نفس
یکم. تبعات ضعف اعتماد به نفس
دوم. ویژگیهای شخصیتی فرد دارای اعتماد به نفس
8- موانع اعتماد به نفس
9- جمعبندی روانشناسی از اعتماد به نفس
اعتماد به نفس در اخلاق اسلامی
1- سیرة عملی پیامبر در اعتماد به نفس و توکل9
هدف و غایت زندگی
2- معنای توکل
یکم. توکل و حکمت خداوند
دوم. مراتب توکل
3- اعتماد به خداوند یا اعتماد به نفس
4- اعتماد به نفس در اخلاق
5- حقیقت اعتماد به نفس در اخلاق
6- مؤلفههای اعتماد به نفس در اخلاق
مؤلفة یکم. خودآگاهی و بصیرت1
الف. ملاک شرافت آدمی
ب. خویشتنداری درمان اخلاق ناپسند
ج. شخصیت متعادل در پرتو قوای متعادل
د. راه رسیدن به بهداشت روانی
مؤلفة دوم. احترام به خود
مؤلفةسوم. کرامتانسانی
الف. مدینة فاضلة کرامت
ب. حقیقت کرامت در شرافت ابدی
مؤلفة چهارم. مثبتاندیشی
الف. حقیقت اعمال در پرتو نیتها
ب. سلامت روان در اندیشة سالم
مؤلفة پنجم. امیدواری
الف. امیدواری و پشتکار
ب. جوینده یابنده است
مؤلفة ششم. همّت و اراده
الف. نشانهها و راهکارهای رسیدن به همت بلند
ب. راه رسیدن به مراتب عالیة انسانی
ج. همت عالی و صفت شجاعت
مؤلفة هفتم. مسئولیتپذیری
مؤلفةهشتم. استقلالروحی ـ روانی
7- تفسیر اخلاق از اعتماد به نفس
منابع
